+∞ Beyond Of Believe ∞- آخرین مطالب آرشیو وبلاگ لوگو آمار وبلاگ
پیدایش جیوه عنصری به شدت کمیاب در پوسته ی زمین است. فراوانی آن در پوسته برپایه, جرم 0,08 بخش در میلیون (ppm) است.البته چون این عنصر از دیدگاه زمینشیمی با عنصرهایی که بیشترین فراوانی را در پوسته دارند ترکیب نمیشود به همین دلیل سنگ معدنهای جیوه نسبت به سنگهای معمولی دارای غلظت بالایی از این عنصرند. داراترین سنگ معدنهای این عنصر تا 2,5% جرمی و فقیرترین آنها دست کم 0,1% جیوه دارند (12،000 برابر فراوانی میانگین جیوه در پوسته). جیوه هم به صورت یک فلز (کمیاب) و هم در کنار عنصرهای دیگر در کانیهایی مانند شنگرف، کوردرویت، لیوینگ ستونیت و... پیدا شدهاست. HgS یا شنگرف معمول ترین سنگ معدن جیوهاست. سنگ معدنهای جیوه بیشتر در کمربندهایی که سنگهایی با چگالی بالا با نیروی بزرگی به بیرون پوسته هُل داده شدهاند پیدا میشود بویژه در فصلهای داغ یا ناحیههای آتشفشانی. از سال 1558 با بدست آوردن فرایندی که در آن بتوان با کمک جیوه، نقره را از سنگ معدنش بیرون کشید، جیوه ارزش بالایی در اقتصاد اسپانیا و سرزمینهای آمریکایی زیر پوشش پیدا کرد. در اسپانیای نو و پرو این ارزش بیشتر دیده میشد. در آغاز معدن آلمادن در جنوب اسپانیا، فراهم کننده ی همه ی جیوه ی مورد نیاز اسپانیاییها بود. در بازه ی سه سده بیش از 100،000 تُن جیوه از معدنها بیرون کشیده شد و روند نیاز به جیوه تا پایان سده ی 19 برای بدست آوردن نقره ی بیشتر همچنان ادامه داشت. پس از اسپانیا در ایتالیا، آمریکا، مکزیک و اسلوونی هم معدنهای مهم جیوه پیدا شد و به بهره برداری رسید. اما امروز در بسیاری از این معدنها بستهاست. برای نمونه معدن مکدرمیت در نوادا که آخرین معدن آمریکا بود در سال 1992 بسته شد. بسیاری از این بسته شدنها به دلیل افت ارزش جیوه بودهاست. ارزش جیوه در سالهای گوناگون بسیار بالا و پایین شده برای نمونه در سال 2006 ارزش جیوه برای هر فلاسک، برابر با 76 پوند یا 34,46 کیلوگرم، 650 دلار بودهاست. با حرارت دادن شنگرف در برابر جریان هوا و سپس متراکم کردن بخار آن به جیوه میرسیم. این واکنش به ترتیب زیر است:
در سال 2005 چین بزرگترین تولیدکننده ی جیوه بود.گمان آن میرود که کشورهای دیگر هم با کمک فرایندهای الکتریکی استخراج، تولیدکننده ی جیوه بودهاند اما دادهای را ثبت نکردهاند. به دلیل سمی بودن بالای جیوه، هم در فرایند معدن کاری و هم در جداسازی، آسیبهای فراوانی از این ماده در گذشته تا کنون به جای ماندهاست. به همین دلیل در دهه ی 1950 شرکتهای خصوصی در اردوگاههای کار اجباری از زندانیان برای کندن معدنهای جیوه استفاده میشد. هزاران زندانی به کار گرفته میشدند تا تونلهای تازه بکنند. افزون بر این سلامتی کارگران در هنگام کار در معدن به شدت در خطر بود. اتحادیه ی اروپا در سال 2012 به دلیل نیازش به لامپهای مهتابی چین را به بازگشایی معدنهای مرگبارش تشویق میکرد تا جیوه ی مورد نیاز آنها فراهم شود. با این روند محیط زیست در برابر خطرهای جدی قرار میگرفت بویژه در منطقههای جنوبی فوشان و گوانگژو، و در استان گوئیژو در جنوب غرب. معدنهای جیوه که پس از بهره برداری رها شدهاند دارای تودههای بزرگ و خطرناک شنگرف حرارت داده شدهاند. بررسیها نشان داده که آبی که از این منظقهها میگذرد بسیار برای طبیعت آسیب رسان است. برای همین تلاش میشود تا از این منطقهها به گونه ی ویژهای دوباره بهره برداری شود. برای نمونه در سال 1976 شهرستان سانتا کلارا یک معدن کهنه را خرید و در آن یک پارک محلی درست کرد و البته برای پاک سازی محیطی و امنیت آن بسیار هزینه کرد. تاثیر جیوه بر سلامتیخطرات استفاده از جیوه توسط مصریان باستان که از بردگان جهت کار در معادن جیوه استفاده میکردند، کشف شده بود. احتمالاً به خاطر سمّی بودن ملغمه ی جیوه در استخراج طلا، بردگانی که در معادن شنگرف (HgS) رومیها کار میکردند، بعد از 6 ماه میمردند. از اوایل سده ی هجدهم میلادی توجه دانشمندان به احتمال روبرویی شغلی و تماس افراد عادی با جیوه جلب شد. انواع ترکیبات جیوه، سمیّت متفاوتی دارند، ترکیباتی مانند فنیل مرکور و الکوکسی الکیل، کمترین میزان آسیب، و ترکیبات الکیل جیوه بیش ترین آسیب را می رسانند. جیوه از راه تنفس، گوارش و نیز از طریق پوست قابل جذب میباشد، بخار جیوه به دستگاه اعصاب مرکزی تمایل دارد، اما هدف اصلی Hg+2 کلیهها و کبد است. تا کنون مدارک محدودی در ارتباط با سرطانزا بودن جیوه ارائه شدهاست. مطالعات جهانی نشان میدهند که در نتیجه ی تماس مستقیم یا استنشاق بخارات جیوه، اختلالات مختلفی به وجود میآید که برخی از آنها عبارتند از: اختلال دستگاه خود-ایمنی، اختلال در عملکرد کلیه، ناباروری، تاثیرات منفی روی جنین، مشکلات رفتاری– عصبی، ناکارآمدی قلبی، آلزایمر، تاثیرات مخرب بر دستگاه عصبی مرکزی و محیطی، تاثیرات چشمی، مشکلات دهانی، نارسایی حاد تنفسی، درماتیت، دمانس، تهوع، استفراغ، اسهال، درد شکم، همانوری، کونژکتیویت، برونشیت، پنومونی، ورم ریه، تب بخار فلزی و اختلالات نوروسایکوتیک، اثر بر روی غده تیروئید، تولید مثل و سمیت ژنی. استنشاق 1 mg/m3 بخار جیوه به ریهها، کلیهها و دستگاه عصبی آسیب زده و باعث تحریک پذیری شدید، بی ثباتی احساس، لرزش، کاهش وزن، ورم لثه، سردرد، کاهش رشد، التهاب ریه و آماس پوست میشود. این عوارض ممکن است در جمعیتهای عمومی در مواجهه با 1/0 mg/m3 نیز مشاهده گردد. پس از بخار جیوه، متیل جیوه خطرناک ترین شکل جیوهاست. استفاده از متیل جیوه به عنوان قارچکش برای محافظت دانهها سبب کاهش قابل ملاحظه پرندگانی شد که از این دانهها مصرف کرده بودند و همچنین صدها مرگ در عراق و آمریکا از مصرف نانی که دانههای گندم آن با متیل جیوه در تماس بوده گزارش شدهاست. ورود سمی ترین شکل جیوه یعنی متیل جیوه به بدن انسان، بیماری میناماتا ایجاد میکند. این بیماری نخستین بار در دهه ی 1950 در خلیج میناماتای ژاپن مشاهده شد. بروز این بیماری در انسان با عوارض گوناگون عصبی از جمله اختلال در حواس پنج گانه، بروز آلزایمر در سنین پیری و در موارد حاد با مرگ بیمار، همراهاست. متیل جیوه نسبت به نمکهای Hg+2 سمّ قوی تری است، زیرا علاوه بر انحلالپذیری در بافت چربی، قابلیت تجمع و بزرگنمایی زیستی دارد. همچنین میتواند از سد خونی- مغزی و جفت جنین عبور کند. فرایند متیلدار شدن جیوه در تهنشستهای گلآلود رودخانهها و به ویژه در شرایط ناهوازی توسط متیل کوبالامین صورت میگیرد. بیشتر جیوه ی موجود در بدن انسان به صورت متیل جیوه بوده و اغلب از طریق خوردن ماهی وارد بدن انسان میشود. متیل جیوه از راه دستگاه گوارش به ویژه در دستگاه عصبی مرکزی و کلیهها توزیع شده و به صورت اختلالات عصبی تأخیری تظاهر میکند. برخی از این اختلالات عبارتند از: آتاکسی، پاراستزی، لرزش، کاهش بینایی، شنوایی، بویایی و چشایی، از دست دادن حافظه، دمانس پیش رونده، نکروز کانونی، تخریب سلولهای گلیال، اختلالات حرکتی و مرگ. دستگاه عصبی احتمالاً حساس¬ترین ارگان در برابر تماس با بخارات جیوهاست. طیف وسیعی از اختلالات تنفسی، روانی، قلبی عروقی، معدهای رودهای، تولید مثلی، کبدی، کلیوی، خونی، پوستی، اسکلتی- عضلانی ایمونولوژیکی، حسی و ادراکی و ژنوتوکسیک از اثرات جیوه میتواند باشد. نشانههای تماس با جیوه
افراد در معرض خطر
درمانقطع فوری تماس، درمانهای حمایتی و درمان با ترکیبات کلیتور (شلاتور)، راههای اصلی درمان مسمومیت با جیوه میباشند. جیوه فلزی با کلیتورها واکنش نمیدهد، معذلک حدود 80% جیوه فلزی در بدن به Hg+2 اکسید شده و به کلیتورها جواب میدهد. در مقایسه با سایر فلزات سنگین، استفاده از EDTA در درمان مسمومیت با جیوه، نسبت به ترکیبات دارای گروه سولفیدریل از اهمیت زیادی برخوردار نیست. ترکیبات منو تیول مانند گلوتاتیون، سیستئین، پنی سیلامین و مشتق N-استیله آنها قادر به حذف جیوه از پروتئینها و مولکولهای زیستی میباشند. ترکیبات دی تیول مانند BAL (I,II دی مرکاپتوپروپانول) یا DMSA (دی مرکاپتوسوکسینیک اسید) با ایجاد یک ساختار 5 ضلعی محکم، به عنوان کلیتورهای مؤثر در درمان مسمومیت با جیوه کاربرد دارند. با توجه به این که این فلز خطرناک ممکن است از طریق مغازهها، وسائلی مانند فشارسنج و ترمومتر به صورت ناخواسته در دسترس اطفال قرار گیرد، لذا لازم است اطلاع رسانی مناسب در زمینه خطرات و رعایت اصول کار با جیوه و ترکیبات آن مورد توجه بیش تری قرار گیرد. موضوع مطلب : |
||